Bu ara birçok Anadolu kentinde konferanslar veriyoruz. Bundan üç yıl önce bu tür konferanslarda herkes konsolidasyon olasılığını sorardı. Sonra bir süre döviz kurunu sormuşlardı. Şimdi de paradan altı sıfır atılmasını soruyorlar.
Açıkçası 2005 yılına girerken en hayırlı iş bu olsa gerek. Liradan altı sıfır atılmasının vatandaşa büyük kolaylıklar sağlayacağı malum. Gerçi Merkez Bankası yıllarca üç sıfır atılması karşısında, haklı olarak, direnmişti. Çünkü enflasyon makul bir düzeye düşmeden paradan sıfır atılması sadece geçici bir kolaylık sağlayacak, sonra ise tekrar aynı işlemler gerekecekti. Yani önce enflasyon düşmeliydi.
Bu yıl sonu itibariyle enflasyon makul bir düzeye çekilmiş oluyor. Bu beklentiyle, ya da bu güvenle Merkez Bankası yıl sonunda TL'den altı sıfır atmaya hazırlanıyor. Böylece şu anda 1.000.000 TL olan para büyüklüğü 1 TL olacak. Liranın yanı sıra kuruş da olacak ve 100 kuruş bir liraya eşit olacak. Böylece kağıt paradan madeni paraya geçebileceğiz, ya da daha yaygınlaşacak.
Bugünkü değerlerle bakıldığında en büyük paranın 20 lira olacağı gözüküyor. Ancak en küçük paranın büyüklüğü konusunda henüz kesin bir bilgimiz yok. 10.000 TL yerine geçecek olan 1 kuruşun tedavüle çıkması gayet olası. Oysa şu anda en küçük para birimi 25.000 TL ve o bile ele gelmiyor. Daha ziyade, ve ara sıra 50 bin liralıklar alışverişte kullanılıyor. Yani bu hesaptan hareket edersek, en küçük para biriminin 5 kuruş olması en doğalı.
Yurtdışında eğitim gördük. Zaman zaman da yurtdışına çıktığımız, alışveriş yaptığımız oluyor. Ödedikten sonra paranın üstü olarak bize 1 sent geri ödedikleri oluyor. Bir (ABD) senti bugünkü para ile 15 bin lira demek. Düşünün bir kez, kişi başına gelirin Türkiye'ye göre 10 kat daha fazla olduğu ABD'de para üstü olarak 15 bin lira iade ediliyor. Oysa böyle bir para birimi bizde tedavülde bulunmuyor.
Paradan 6 sıfır atılınca, bizce, para birimi küçülecek. Alışveriş daha hassas para birimleri üzerinden yapılacak. Açıkçası tüketiciler hem enflasyon düştüğünden, hem de bu hassas birimler geliştiğinden alışveriş yaparken daha bilinçli olacak ve en ucuza daha kolayca ulaşabilecekler. Yani piyasa mekanizması da daha etkin çalışacak.
Paradan altı sıfır atılınca elbette bir miktar enflasyon çıkışı yaşanacak. Ama, bu bir defalığına "yuvarlama etkisiyle" olacak. Üstelik bu sadece tüketici fiyat endeksinde yaşanacak. Çünkü toptan mallarda bu yuvarlama daha az olacak. Mesela otobüs fiyatları 1.000.000 TL yerine 1 lira olacak. Yani burada bir sorun yok. Ama 325.000 lira olan bir poğaça 32.5 kuruş olamayacağına göre 35 kuruş olacak. Böylece bazı mallarda fiyatlar yukarı doğru çıkacak. Ve ocak 2005'te enflasyon, olması gerekenden bir parça yüksek çıkacak.
Özetle, gelecek yıl daha rahat olacağız. Ceplerimiz sıfırı bol, kalabalık paralardan kurtulacak. Ama hepsinden öte 2005 yılı sonunda döviz kurunu en fazla bir liralık yanılmayla tutturabileceğiz!

Gönderen: Oktay Erbaş

Türkiye tartışmaları dürüstlükten öylesine uzak ki, onlara işgalci gibi baktığını saklamayan Fransa'yı dürüstlüğünden ötürü kutlamak lazım

CARL MARTISHED
Biz Avrupalılar, kafası karışık ve fevri bir topluluğuz. Türkiye yirmi yıldır kibarca kulübümüze katılmak istiyor. Ve Türkiye'nin adaylığından her bahis açıldığında biz meseleyi kabaca geçiştiriyoruz. 1989 ve 1997'de 'Hayır' dedik, Türkiye'nin ismini AB adayları listesinden çıkardık. 1999'da nihayet meseleye adını koymaya karar verdik ve Avrupa Komisyonu gelecek ay Ankara'ya bir cevap vermek zorunda. Önümüzde sadece haftalar kaldı ve biz ne yapıyoruz? Zinayı suç haline getiren bir yasa yüzünden yaygara koparıyoruz. Birbirini aldatan eşlerin haklarını savunmak adına Türkleri ve onların eski moda değerlerini küçümsüyoruz.

Türkler üyeliği niye istiyor?
Türkiye'nin AB üyeliğine dair tartışma öylesine dürüstlükten uzak ki, Fransız hükümetinin pozisyonunu (İslamizasyona hayır) sırf dürüstlüğünden dolayı kutlamak lazım. Türkiye'ye yabancı bir işgalciden başka gözle bakmayı reddeden Fransa için, Osmanlıların 1683'teki Viyana kuşatmasının kültürel bir versiyonu söz konusu. Paris anglikasyonu sineye çekmek zorunda bırakıldı, Fransızca Brüksel'in resmi işlemlerinde ikincil lisan durumuna düşürüldü. Taviz isteyen 70 milyonluk bir Türkiye ihtimali karşısında Fransızlar tavrını net şekilde koydu. Valery Giscard d'Estaing'in keli-meleriyle, Türkiye "Farklı bir kültür, farklı bir yaklaşım, farklı bir yaşam biçimi" demekti.
D'Estaing haklı. Türkiye ataerkil, aile esaslı ve dindar bir ülke. Avrupa ise (lokomotif ülkeler konumundaki Britanya, Fransa ve Almanya'da örneklendiği üzere) materyalist, şehvet düşkünü ve (büyük oranda) ateist. Bu tarifler üzerinde tartışılabilir, fakat asıl mesele bu kanının AB'ye biçilen paye olması. Eğer AB bir çeşit zinacı Hıristiyanlar kulübü ise, o zaman aile-sever Türkiye neden ona katılmak istiyor.
Teoride bunun ekonomik faydaları olacağı düşünülüyor. Ankara ve İstanbul'daki işadamları AB piyasa-larına daha fazla girmek, bilhassa Avrupa'nın sermaye piyasalarına dahil olmak için can atıyor. Kurulan yakın bağlar sayesinde Türkiye'nin sallantılı ekonomisinin istikrar kazanacağını umuyorlar.

Fonlar yetersiz
Avrupa Birliği üyeliğinin en cazip yanlarından biri de, sağlanacak yapısal fonlar ve Ortak Tarım Politikası (CAP). Avrupa Siyaset Araştırmaları Merkezi'nin tahminlerine göre Türkiye, bugün üye olsa, CAP desteği olarak
9 milyar euro, yapısal fonlardan da 8 milyar euro alacak. Bütçeye yapacağı teorik katkı hesaptan düşüldükten sonra, Türkiye'nin hepimize yıllık maliyeti 16 milyar euro olabilir.
Elbette kimse bunun bir kelimesine bile inanmıyor. Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın liderliğindeki Türkiye, Brüksel'den milyarlarca euro koparmak konusunda ancak Suriye kadar umutlu olabilir. Türkiye'nin AB'ye üye olma-sının beklendiği 2015'e gelindiğinde, CAP iyice dibe vurmuş bir bela olacak. Anadolu'dan gelen devasa yoksul köylüler ordusuna dair kuruntu, tarımsal desteklerin tıkanması için hayli hayli yeterli olacak. (Ve Türkiye'nin üyeliğine Londra'dan destek, Elysee Sarayı'ndan köstek gelmesinin ardındaki siyasi gerçeklik de bir yanıyla bu.)
Meseleyi daha da vahim hale getirecek ihtimaller mevcut: Üyelik Ankara'yı bir nizamname furyasına sevk edecek; yeni düzenlemeler sadece bürokratların aklını karıştırmakla kalmayıp, her köşe başındaki kebapçıları, her hamamı ve her kasabı, AB'nin katı kamu sağlığı ve hijyen kurallarına uyma çabası içinde çıldırtacak. Türkiye'nin AB'nin çevre standartlarına uyum sağlamasının maliyeti konusunda Dünya Bankası'nın yaptığı bir araştırma, 28 milyar ile 49 milyar euro arasında bir rakamı gösteriyor; 18 yıllık gayrisafi milli hasıla dahilinde yüzde 2.5 gibi bir orana denk gelen bu rakam, muazzam bir güçlük anlamına geliyor.

Batı piyesinin ikinci perdesi
Peki buna değer mi? Bu soruya nasıl yanıt vereceğiniz, nereden geldiğinizle yakından bağlantılı. İstanbul'daki tutkulu 'avrofillere' göre, AB yalnızca yavan bir ekonomik birlik değil, bir kimliğin ifadesi. Onlar için Avrupa Birliği kültürel ve siyasi bir birlik, geçen yüzyılın başında Türkiye'ye ilk kez Batılılaşma istikametini gösteren Mustafa Kemal Atatürk'ün yazarı olduğu piyesin ikinci perdesi. İstanbul'da yaşayan Avrupa Birliği tutkunlarının Türkiye'nin kırsal ve dinsel yoksullarıyla, Paris'teki salon züppelerinden (ki onlar Hıristiyan uygarlığını, kutsal fazilet kırbacından savunacaklardır) daha fazla ortak yanı yok.
Türkiye'yi sevenler için (bu yazıyı yazan kişi de onlardan biri), Türkiye'nin AB üyeliğini destekleyenlerin Avrupa idealini savunanlar arasında sayılmaması çok üzücü. Tam tersine, Türkiye fan kulübünün başını Whitehall'daki kötümserler çekiyor. Türkiye'yi Avrupalı bir yoldaş olarak değil, daha ileri entegrasyon çağrılarına sekte vuracak bir Truva Atı olarak buyur ediyorlar. Bakanlar Konseyi'nde Türkiye'nin en büyük oy ağırlığına sahip olmasıyla siyasi birliğin sona ereceğine kuşku yok. Buradan şu soruya geliyoruz: Atatürk'ün çocukları için AB'nin anlamı ne? (29 Eylül 2004)

Gönderen: Günel Erdem

PINAR TEMELTAŞ*

Vızıldayarak sizi deli eden karasineğin birkaç bacağı ile bir kanadını koparıp üçlü salto attırmaya çalışmak, saatlerce duvara melül melül bakmak, televizyon ekranına yapışmak, garip programları izleyerek elalemin derdinin sizi germesine izin vermek, arkadaşlarla toplanıp geyik geyik terlemek, gülme krizlerine girmek ve daha bir dolu 'şirinlik' yapmak için artık fazlasıyla zamanımız var! Sınav öncesi evden dışarı adımını atmayan hatta bırakın evi çalışmaktan ya da çalışıyor numarası yapmaktan odasından dışarı çıkmayan ana kuzularının, sınav sonrası evinin yolunu unutan ayyaşlara dönüşme zamanı geldi!
Ateistlere bile dua ettiren, ömrü hayatında türbenin yanından geçmemişlerin türbeleri doldurmasını sağlayan, sınav kalemlerini okutturan, eğitimi ticarete dönüştürenlerin yüzünü güldüren, psikologların muayenehanelerini doldurup boşaltan, diyaliz makinesine bağlı bir hastanın fişini çeker gibi gençleri sosyal aktivitelerden uzaklaştırıp hayatsal fonksiyonlarına son veren, yapay rakipler yaratan, "Salona sağ ayakla girip soruları çözerken sol ayağımı havaya kaldırır, yüzümü de kıbleye dönersem sınav daha mı iyi geçer acaba?" gibi paranoyalara yol açan, sadece sınava gireceklere değil, onların yakınlarına da zona çıkartan bir ÖSS daha geride kaldı...
ÖSS'ye hazırlanan gençleri (hoş beş-altı sene boyunca hazırlananları düşününce bazılarına genç demek için bin şahit gerek. Tanımak çok da zor değil. Etrafınızda sivilcelerden yüzü gözükmeyen, son derece rüküş, dağınık saçlı, temizlik yaparken bile moment alan birileri varsa bilmelisiniz ki onlar geleceğin doktoru, avukatı, mühendisi, öğretmeni olacaklar. Elbette bu tanıma uymayanlar var aranızda, eee sınava giren herkesin hazırlandığı ve aynı dereceden yanıklara sahip olduğu söylenemez.
Gece rüyasında gördüğü ak sakallı dedenin tavsiyesi üzerine karga kahvaltısını etmeden ÖSS üzerinde Bizans oyunları oynayan sevgili büyüklerimizin hayatımıza kattığı 'heyecan' sayesinde kafayı yemek işten bile değil! Aman ÖYS oldu, aaa! Katsayılar değişti, ayy! Fırsat eşitliği geldi, derken bir bakıyorsunuz ÖSS'ye hazırlanmanız için size verilen dokuz ayın beş ayı geçip gitmiş. Kalan sürede de çalıştınız çalıştınız, çalışmadınız... Üzülmeyin, demek ki hayırlısı böyleymiş, kısmetinizde yokmuş, bir dahaki seneye inşallah!
Sınav sabahı yapılması gerekenleri kısaca özetlersek bir defa geceden kalmamak gerekir. Çünkü ben denedim, pek tavsiye etmem. O baş ağrısıyla değil soru çözmek, kalp ameliyatı bile yapamıyor insan! Kısacası kötü etki yapabilecek her şeyi bir gün sonraya bırakıp güzel bir uyku çekin. Sabah uyandığınızda ise dua etmekten kalan vakitte sınav için gereken bir düzine okunmuş kalem, bir deste okunmuş silgi, yedi adet kalemtraş ve (bilmiyorum söylememe gerek var mı?) 41 tane okunmuş pirinci hazırlamanız gerekir. Sonra da kahvaltıda sizi doldurma ördeklerle karıştıran annenizi atlatıp, kapıdan sağ adım atarak (sınavın iyi geçmesi için) dışarı çıktınız mı iyi bir başlangıç yaptınız demektir. Ama sonra da dışarıdaki yankesici ve saz arkadaşları kapkaççıları atlatmayı başarmalısınız. Diyelim onları atlattınız inek tipleri binaya girmeden halletmeye çalışan 'şakacı' ÖSS adaylarını da unutmamak lazım. Kapıya sapasağlam ulaşıp sınıfına girmeyi başaranlar için her şey yeni başlıyor. Gözetmenin gözüne girmeyi ihmal etmemeli. Çünkü yapacağınız yanlış bir hareket karşısında sınavın ortasında cevap kağıdınıza el koyabilirler. Bu kudreti nerden buldukları ise tartışma konusu... Bu yüzden sınav günü bu faktörü gözönünde bulundurarak sınav yerine süslenerek, oldukça şık giyinerek gitmeniz tavsiye edilir. Bir de sınav sonunda canınız pahasına koruduğunuz cevap kağıdını kaydırma yapmadan sağsalim gözetmene teslim eder, hele de iyi bir net yaparsanız, "Helal olsun size!"
Bir de sınav sonucunu bekleme süreci var. Çok klişeleşmiş olduğu için kullanmayı pek sevmesem de, burası Türkiye... Size göre sınavınız iyi geçmiş olabilir, ama bu ne ÖSYM'yi ne gözetmenleri bağlar! Bir bakarsınız ki açıkta kalmışsınız. Ayrıca dereyi görmeden paçaları sıvamanın alemi yok ve sınava giren terler! Bakalım cevap kağıdınız yolda kaybolacak mı? Kaybolmazsa netleriniz salimen elinize ulaşacak mı? (Ki adetten olup herkese beklediğinden düşük gelir.) Geldi diyelim, istediğiniz üniversite de sizi isteyecek mi?

ÖSS'ye girmiş, sınav şokunu yeni atlatmış bir öğrenci

Gönderen: Günel Erdem

Bu savaş bitmez

Amerika'nın gönüllü barış gücü olarak Irak'ta kızıştırdığı ortam bir yandan sorgulanırken, son haftalarda, dağdan gelip bağdakini kovma stratejisinin bir parçası olarak gösterilen ve ilk olarak Ebu Garib hapishanesinde ortaya çıkan işkenceler gündeme geldi.
Irak'taki diğer hapishanelerde de, son haftalarda gazetelerde okumaya çok alıştığımız işkencelerin uzantılarının uygulandığı konuşuladursun, Saddam Hüseyin'in yakalanması ile artık Amerika-Irak savaşı haline gelen gerilimin bundan sonra nasıl bir yön izleyeceği merak ediliyor.
İşkence fotoğraflarını medyaya sızdıran uzman Jeremy Sivits mahkumiyetle cezalandırıldı ve beklendiği gibi ifadesinde, üst düzey subayların bu işkencelerden haberlerinin bile olmadığını söyledi. Sonuçta Ebu Garib'de yaşananlar, Amerika'nın Irak'taki stratejisinin bir parçası olarak değil, birkaç genç Amerikalı'nın kendini bilmezliği olarak nitelendirilecek.
Rumsfeld'in herşeyden haberi vardı
New Yorker dergisinde Seymour Hersh'un iddiası ise, işin ABD Savunma Bakanı Donald Rumsfeld'in gizli "özel erişim" programına uzandığı yönünde. Bu programa göre; gizli bir sorgu ekibine, sivil kıyafetlerle hapishaneye giriş çıkış izni veriliyordu. Bu kişilerin, aynı zamanda uluslararası hukuka uygun olmayan metodlarla esirlerlerden bilgi alma yetkileri de vardı. Hersh'e göre, savaş sonrası Washington muhafazakarları, yeni arayışların peşine düştüler. Bu çabalarında da "Arap Düşüncesi" (The Arab Mind) adlı kitabı rehber olarak kullandılar. Arap kültürü ile ilgili çalışmaları içeren bu kitapta; Araplar'ın en büyük zayıflığının, cinsel açıdan küçük düşürülme olduğu gibi bilgilere yer veriliyor. Hersh'ün kaynaklarına göre, çıplak Iraklılar'ın fotoğrafları, ilerde bu kişilerin aleyhlerine kullanılmak üzere tutulan ve kendilerine istedikleri bilgileri getirmemeleri halinde kamuoyuna açıklanması sözkonusu olan tehdit malzemeleriydi.
İşkence olaylarının hemen ardından Arap televizyonlarına çıkıp kendini savunma ihtiyacı hisseden, "Bu davranışlar, benim bildiğim Amerika'yı temsil etmiyor" diyen, eski başkan babası sayesinde hiç askerlik yapmamış olan Bush'un "İşkence sadece Ebu Garib'te olmuş" açıklaması ise, kimseye inandırıcı gelmiyor. Birkaç hafta önce bu skandal patlak verdiğinden beri düzinelerce Iraklı, ülkenin çeşitli merkezlerindeki hapishanelerde tutuklu bulunduğu sürece işkenceye maruz kaldığı şikayetinde bulundu. Zaten Kızılhaç da aylar önce Bağdat, Ramadi, Tikrit ve Basra'da tutuklulara kötü muamele edildiği bilgisini vermişti.
Amaç, kendi geleceğini kurtarmak
Suçlanan askerlerden biri ise şunu söylüyor: "Ordunun içinde olanlar hakkında tek bildiğim, üniversite paramı ödedikleri." Bu durumda yine en başa dönüyoruz. Yani, Irak'taki savaş için Amerika'nın hummalı asker arayışına, özellikle göçmen ve fakir gençler için orduyu çekici hale getirme çabasına. Bu stratejiyi eleştiren birçok kişi, asker ruhuna sahip olmayan bu kişilerin teröre karşı yürütülen savaşı da tam anlamadığı, orduda önemli bir çoğunluğu elinde bulunduran Afro-Amerikalı kadınların ise, Irak'ta yürütülen savaşı destekleyecek en son insanlar olduğu kanısındalar. Diğer tarafta ise, işkence olayları ile özellikle kadınların ön plana çıktığına işaret ediliyor. Kadınların askere alınmasını uzun zamandır eleştiren muhafazakar kanada göre bu, isterlerse erkeklerden çok daha kötü olabilen kadınların askere alınmaması adına önemli bir kanıt.

Ortadoğu'ya şekil verme hevesi
Bu arada Amerika, bir seneyi aşkın zamandır süren ve kamuoyuna ilan edilen ana hedefine ulaşan, yani Saddam Hüseyin'i ele geçirmeyi sağlayan operasyondan yakasını sıyırmak için, işi Birleşmiş Milletler'e atma çabasında. Amerika'nın hazırladığı son Irak taslağının kabul edilmesinin ardından, G8 zirvesi de, Amerika'nın pek merakla beklenen "Büyük Ortadoğu Projesi"nin açıklanmasına sahne olacak.
Fransa'nın şüpheleri bitmiyor
İngiltere ve Amerika'ya göre, BM'nin yeni taslağı kabul etmesi, bu iki ülkenin Irak'ta yarattığı kargaşaya bir son verebilecek. Ama, Fransa'nın başını çektiği muhalefette, Amerika ve İngiltere'nin yarattığı enkaza çok da fazla müdahalede bulunmama eğilimi etkin. Fransa'ya göre, Irak'ta NATO'nun misyonunun artması ya zamansız olur, ya da yanlış anlaşılır.
Bush'un Ortadoğu projesi ise; ana hatlarıyla özgür seçimleri, bağımsız medyayı ve yasal sistemi destekliyor. Proje kapsamında hakim ve savcılar eğitilecek, küçük işyerlerinin kurulması için krediler verilecek ve okuma yazma oranını yükseltmek için seferberlik ilan edilecek, bu kapsamda da 100 bin öğretmen eğitilecek.
İstemeyeni, özgür kılamazsınız
Bunların hepsi iyi çabalar, Amerika'dan beklenmeyecek oranda uzun vadeyi kapsayan ve eğitimle birşeyleri başarmayı hedefleyen projeler. Ama bir tarafta da Arap uzmanlara kulak vermek gerekiyor. Buna göre, başarılı reformlar bölge ülkelerinin bu reformları ne kadar benimsemek istedikleriyle bağlantılı ve en önemlisi; zorlama bir değişiklik programı kesinlikle meyve vermez. Yani, Bush'un projesine şüpheyle yaklaşan Fransa Cumhurbaşkanı Chirac'ın da belirttiği gibi, demokrasi bir ülkeden diğerine değişiklik gösterebilir ve demokrasi bir metod değil, toplumun içinde büyüyen bir kültürdür.
Handan Aybars